Məktəblilərə niyə istifadəsi yararsız olan köhnə dərsliklər verilir? - AÇIQLAMA

Məktəblərə paylanan köhnə dərsliklərin istifadə edilməsi məsələsi təhsil sistemində uzun müddət müzakirə olunan problemlərdən biridir. Dərsliklərin vəziyyəti və onların yenilənmə tezliyi şagirdlərin təhsil keyfiyyətinə, motivasiyasına və ümumi təhsil mühitinə birbaşa təsir göstərir. 

Bu sözləri Demokrat.az-a açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib. O köhnə dərsliklərdən istifadə ilə bağlı yaranan vəziyyəti bir neçə aspektlə əlaqələndirib:

“Köhnə dərsliklərin istifadəsi

Dərsliklərin təkrar istifadəsi maliyyə baxımından dövlətə qənaət etmək və resursları optimallaşdırmaq üçün bir yanaşma ola bilər. Bəzi ölkələrdə dərsliklər müəyyən müddət təkrar istifadə edilir, çünki dərsliklərin çapı və yenilənməsi böyük xərclər tələb edir. Ancaq bunun müəyyən çatışmazlıqları da var:

Fiziki köhnəlmə: Zamanla dərsliklər fiziki olaraq aşınır, səhifələri yırtılır, üz qabıqları zədələnir, və ya içərisində yazılar olur. Bu, kitabların estetik görünüşünü və funksionallığını azaldır. Köhnə kitablarla işləmək şagirdlərin dərslərə olan marağını azalda bilər.

İnformasiya yeniliyi: 

Təhsil materialları elmi, texnoloji və ictimai dəyişiklikləri əks etdirməlidir. Köhnə dərsliklərdə məlumatların köhnəlməsi, yenilənməməsi şagirdlərin təhsildə arxa qalmasına səbəb ola bilər. Xüsusən də riyaziyyat, təbiət elmləri və texnologiya sahələrində materialların tez-tez yenilənməsi zəruridir.

2. Şagirdlərə təsir

Köhnə və yararsız dərsliklərdən istifadə şagirdlərin motivasiyasına mənfi təsir göstərə bilər. Yeni və təmiz dərsliklər şagirdlərin təhsilə daha ciddi yanaşmasına və öyrənmə prosesinə daha çox maraq göstərməsinə kömək edir. Əksinə, köhnə kitablar şagirdlərdə təhsilə olan marağı azaldır və onları dərsliklərə qayğı göstərməyə həvəssiz edə bilər.

Bundan başqa, köhnə dərsliklərin istifadəsi şagirdlər arasında bərabərsizlik hissi yarada bilər. Daha yaxşı vəziyyətdə olan kitablar əldə edən şagirdlər ilə köhnə kitablar verildiyi şagirdlər arasında fərqliliklər yaranır və bu, mənfi emosional təcrübələrə yol aça bilər. Xüsusilə yüksək akademik nəticələr göstərən şagirdlərə yararsız dərsliklərin verilməsi onların səylərini qiymətsizləşdirmək kimi qəbul edilə bilər.

3. İbtidai siniflərdə köhnə dərslik problemi

İbtidai sinif şagirdlərinin təhsil prosesində xüsusi qayğı və diqqət göstərilməsi vacibdir. Onların öyrənmə vərdişləri hələ formalaşdığı üçün vizual stimullar və dərsliklərin keyfiyyəti onların təhsilinə mühüm təsir göstərir. Əgər ibtidai sinif şagirdlərinə köhnə və yararsız kitablar təqdim edilərsə, bu, onların öyrənmə həvəsini azaltmaqla yanaşı, dərslərə diqqət yetirmələrini çətinləşdirə bilər. Bundan əlavə, məktəb kitabları şagirdlər üçün yalnız məlumat mənbəyi deyil, həm də öyrənməyi sevdirən bir vasitə olmalıdır.

4. Problemin kökləri və həlli yolları

Dərsliklərin köhnəlməsi şagirdlərin məsuliyyətsiz davranışı, resursların səmərəsiz idarə edilməsi və ya təhsil sistemində olan maliyyə çatışmazlıqları ilə əlaqədar ola bilər. Lakin bu problem müxtəlif istiqamətlərdən həll oluna bilər:

Dərsliklərin mütəmadi yenilənməsi: Təhsil proqramlarının və dərsliklərin müasir tələblərə uyğun şəkildə vaxtaşırı yenilənməsi vacibdir. Bu, yalnız dərsliklərin fiziki vəziyyətinə deyil, həm də onların məzmununa aiddir.
Məktəblərdə dərsliklərin qorunmasına diqqət yetirmək: Şagirdlərə kitabları necə qorumaq və onlara qayğı göstərmək öyrədilməlidir. Bu, dərsliklərin ömrünü uzada bilər.
Elektron resursların istifadəsi: Müasir dövrdə elektron dərsliklərin istifadəsi daha geniş yayılmaqdadır. Bu yanaşma köhnə kitabların fiziki vəziyyət problemini həll edə bilər və resurslara bərabər çıxış imkanı yaradar.

5. Dünya təcrübəsi

Bəzi ölkələrdə dərsliklərin təkrar istifadəsi geniş yayılmış bir praktikadır. Məsələn, Avropa və ABŞ-da bəzi məktəblər dərsliklərin müəyyən müddət təkrar istifadəsinə icazə verir, lakin kitablar hər tədris ili sonunda ciddi şəkildə yoxlanılır və aşınmış dərsliklər yenilənir. Bu praktika şagirdlər arasında dərsliklərin qorunmasına dair məsuliyyət hissini inkişaf etdirir. Bununla yanaşı, bir çox ölkələr elektron dərsliklərə və onlayn resurslara keçid edərək tədris materiallarının fiziki köhnəlməsini azaltmağa çalışırlar.

Beləliklə, köhnə dərsliklərin istifadəsi müəyyən hallarda qəbul edilə bilər, ancaq bu, keyfiyyətli təhsil mühitinin təmin edilməsinə mane olmamalıdır. Təhsilin təkmilləşdirilməsi və resursların optimallaşdırılması üçün dərsliklərin vaxtında yenilənməsi, şagirdlərin məsuliyyətli davranışının təşviq edilməsi və elektron resurslardan daha geniş istifadə olunması müsbət həll yolları ola bilər”.